Giriş ve Amaç; Akılcı ilaç kullanımı, belirlenen doğru ilacın, doğru miktarda, doğru uygulama yoluyla, doğru zamanlamayla, yeterli bilgilendirme yapılarak ve maliyet uygunluğu da dikkate alınarak kullanılmasıdır. İlaçların akılcı olmayan kullanımı, tüm dünyada büyük bir sorun oluşturmaktadır. Dünya genelinde tüm ilaçların yarısından fazlası uygunsuz reçetelendirilmekte, dağıtılmakta ve satılmaktadır. Hastaların yaklaşık yarısı ilaçları doğru olarak kullanamamaktadır. Bu araştırma lisans düzeyindeki öğrencilerin akılcı ilaç kullanımı ile ilgili bilgi, tutum ve davranışlarını ölçmek için yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem; Gaziantep Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik bölümü 1.Sınıf öğrencilerinin lüzumsuz ilaç kullanımı ile ilgili görüşlerin ve davranışlarının belirlenmesi amacıyla öğrenim gören 204 öğrenci ile yapılan tanımlayıcı bir anket çalışmasıdır. Bu çalışma 13 Kasım 2018’de yapılmıştır. Bu tanımlayıcı araştırma için kurumdan izin alınmıştır. Anket literatür taraması ile geliştirilen 9 sosyo-demografik ve 18 lüzumsuz ilaç kullanımı ile ilgili 27 sorudan oluşmaktadır.

Bulgular: Katılımcıların %65,20’sini kadınlar oluşturmuştur. Öğrencilerin %74,00’ünün yaş aralığı 17-19 arasıdır. %66,00’sı il merkezli yaşamaktadır ve %57,80’nin gelirleri giderlerine eşittir. Öğrenci annelerinin %24,00’ü okuryazar değil, %14,20’si okuryazar, %31,90’u ilkokul, %16,70’si ortaokul, %11,30’ü lise ve %2’si üniversite mezunudur. Babaların %7,40’ü okuryazar değil, %6,90’u okuryazar, %25,00’i ilkokul, %23,00’ü ortaokul, %27,90’u lise ve %9,80’i üniversite mezunudur. Öğrencilerin %2,90’u kronik hastalığı olduğunu, %5,90’u hastalık nedeniyle sürekli ilaç kullandığını söylemiştir. Katılanların reçetesiz ilaç alma eğilimi %17,60 olduğu; reçetesiz alınan ilaçların %81,10’ni analjezikler, %16,50’ni soğuk algınlığı ilaçları, %2,40’nü antibiyotikler oluşturmaktadır. Katılanların %19,60’sı evde bulunsun diye ilaç yazdırırken, %51,00’i yazdırmamaktadır. Kişilerin tavsiye üzerine ilaç kullanma alışkanlığı %39,20, ilaç tavsiyesinde bulunan %23,00’tür. Katılanların ilaç kullanımı konusunda bilgi edinme kaynaklarının %58,80’i eczacılardır. %44,60’sı prospektüs okuma alışkanlığı olduğunu söylemiştir. Öğrencilerin ilaç kullanım davranışlarında; %81,40’ü önerilen dozda kullandığını, %82,80’i tarif edilen şekilde kullandığını, %59,30’ünün son kullanma tarihine baktığını ifade etmiştir. Reçete ile alınan ilaçları %23,50’i bitirmekte, %21,10’i bitirmemektedir. Kişilerin tekrarlayan hastalık durumunda önceden kullanılan ilaçların aynısını tekrar kullanma alışkanlığı %46,6’dir. İlaca karşı yan etki görüldüğünde %62,70‘si hekime başvurmaktadır. Kullanılmayan ilaçları %39,02 si saklarken,  %23,50’i saklamamaktadır. %42,60’sı ilaçları buzdolabında, %47,10’i dolapta, %1,50’i oda ısısında muhafaza etmektedir.

Sonuç ve Öneriler: Üniversite öğrencilerinin %17,6’sının eczaneden reçetesiz alması %2,4’ünün reçetesiz antibiyotik kullanması önemlidir. Öğrencilerin önerilen dozda ve önerilen şekilde ilaç kullanımlarının yüksek olduğu saptanmıştır. Katılımcıların tavsiye üzerine ilaç kullanma, ilaç tavsiye etme oranlarının yüksek olması ve verilen ilaçları hekime danışmadan bir sonraki aynı hastalık için kullanımı gibi hatalı davranışların yüksek olduğu saptanmıştır. Tüm toplumun ve özellikle üniversite eğitimi alan kişilerin ilaç kullanımı konusunda daha bilinçli olması, özellikle antibiyotiklerin reçetesiz satışının önlenmesi ve sağlık çalışanlarının hekim önerilerine uyma konusunda tüm topluma örnek olması için çaba harcanmalıdır. Toplumun, ilaç kullanımı konusunda bilgi eksiklerinin ve yanlış inanışlarının olması akılcı ilaç kullanımının önünde bir engeldir. Bunları ortadan kaldırmak için, gerekçesini ve içeriğini şekillendiren halk eğitimleri düzenlenmelidir. Eğitim sürecinin her aşamasında sağlık ve ilaç kullanımı ile ilgili müfredat oluşturulması, zaman içerisinde toplumun yanlış inanışlarının azalmasına katkıda bulunacaktır.

Anahtar Kelimeler: Akılcı İlaç Kullanma, Lisans Öğrencisi, Hemşire, İlaç Kullanma