SERBEST ECZACILARIN HALK SAĞLIĞINDAKİ ROLÜ VE HALK SAĞLIĞI KONUSUNDA KARŞILAŞTIKLARI SORUNLAR

Giriş ve Amaç: Bu çalışma Türkiye’de serbest eczane eczacılarının, halk sağlığındaki mevcut rollerinin ve yaşadıkları sorunların tespit edilmesi amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem: Gerekli izinleri alınan (No:2018/11-05) çalışma, tanımlayıcı tipte bir araştırmadır. Araştırmanın evrenini Niğde ilindeki serbest eczane eczacıları (n=100)  oluşturmaktadır. Örneklem seçilmemiş olup, evrenin tamamına ulaşmak hedeflenmiştir. Araştırmada 87 eczacıya ulaşılmıştır. Veriler Eylül- Aralık 2018 tarihlerinde, araştırmacı tarafından literatür taranarak hazırlanan (demografik bilgiler, bilgiye erişim yolları, verilen danışmanlık konuları, karşılaşılan problemleri belirlemeye yönelik) 17 soruluk anket formu ile araştırmaya katılmayı kabul eden eczacılara yüz yüze uygulanarak toplanmıştır. Verilerin analizinde SPSS 21 paket programı, tanımlayıcı verilerin değerlendirilmesinde sayı, yüzde, ortalama ve standart sapma değerleri kullanılmıştır.

Bulgular: Araştırmaya katılan eczacıların %42,5’i kadın, %57,5’i erkek’tir. Yaş ortalaması 44,3±16,0’dır.Eczacıların %13,8’i uzman eczacıdır. Eczacıların ortalama eczacılık süreleri 19,0±14,4 yıl’dır. Eczanenin konumu değerlendirildiğinde; eczanelerin %55,2’si il merkezinde, %39,1’i ilçede ve %5,7’si de kasabadadır. Eczanelerin %32,2’si hastaneye yakın, %33,3’ü aile sağlığı merkezine yakın ve 34,5’i ise bulundukları yerin merkezindedir.  Eczanelerin , %37,9’nun 50 ve altı, %52,9’unun 51-100, %9,2’sinin 101 ve üstü günlük hasta sayısı bulunmaktadır.

Eczacıların yarısından fazlası (%55,2)  üniversite eğitimlerinde halk sağlığı dersinin yeterli olmadığını düşünmektedir.  Eczacılar sağlıkla ilgili güncel bilgileri en çok internet (%87,4), dergi-kitap (%58,6) ve sosyal medyadan (%54) edinmektedir. Eczacıların %75,9’u interneti etkin kullanabildiğini ifade etmiştir.

Eczacıların  %93,1’i halk sağlığının korunmasında etkin bir role sahip olduklarını düşünmelerine karşın, mevcut durumlarında bunu gerçekleştiremediklerini düşünenlerin oranı %21,8’dir. Eczacıların etkin olmayışlarının nedenleri arasında sağlık sistemi, yetki kısıtlılığı (%63,2), yetersiz zaman ve iş yükü (%52,6) ilk sıralarda yer almaktadır. Eczane hizmetlerinden yararlananların %77’si, eğitim ve sosyoekonomik düzeyi düşük insanlardır. Eczanede son 6 ayda verilen danışmanlık hizmetleri için eczacıların %13,8’i arttığını, %14,9’u azaldığını ve  %54’ü değişmediğini ifade etmiştir. Eczacılardan danışmanlık hizmeti alınmasındaki engel durumlar,  danışanın utanması/çekinmesi (%64,4), danışanın eğitim durumu (%51,7), danışanla eczacının farklı cinsiyette olmasıdır (%48,3). Eczacılar internet kullanımının artması sonucu en çok danışanların yanlış bilgilerle eczaneye geldiklerini düşünmektedir (%71,2). Eczacılar açısından ise internet kullanımının yaygınlaşması bilgiye erişimi arttırmıştır (%35,6).Eczacılar danışmanlık rollerinin artması için en çok mesleki itibarın arttırılması (%35) ve eğitici toplantıların, hizmet içi eğitimlerin düzenli yapılması (%33,3) gerektiğini düşünmektedir. Eczanelerde pek çok halk sağlığı konusunda danışmanlık hizmeti verilmektedir. En fazla danışmanlık hizmeti verilen konular; hipertansiyon (%88,5), diyabet (87,4) ve sigara bırakma(%86,2)’dır. Eczacıların danışmanlık için yetersiz bilgiye sahip olduklarını düşündükleri konular ise; intihar riski (%37,9), bulaşıcı hastalıklar (%29,9), madde bağımlılığı (%28,7)’dır.

Sonuç: Toplumun kolayca ulaşabildiği eczacılara, halk sağlığı konusunda çok önemli görevler düşmekte ve danışmanlık rollerinin arttırılması için gerekli çalışmaların yapılması gerekmektedir. Eczanelerde danışmanlık için uygun alanların sağlanması, mesleki itibarın arttırılması, Amerika’da olduğu gibi eczanelerin halk sağlığı hizmetlerine finansman desteği sağlanması ve sistematik olarak eğitim ihtiyaçlarının giderilmesi önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler: eczacı, halk sağlığı, sağlığı geliştirme