Giriş: Delici-kesici alet yaralanmaları sağlık çalışanlarının mesleki riskleri arasında ilk sıralardadır. Bu tür yaralanmaların sıklığı ve nedenlerinin belirlenmesi önem taşımaktadır. Çalışmanın amacı özel bir hastanede çalışan hekim dışı sağlık personelinde delici-kesici aletle yaralanma sıklığı ve yaralanmaların iş yüküyle ilişkisini saptamaktır.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan araştırma, Ağustos- Aralık 2018 tarihleri arasında İstanbul’da özel bir hastanede yürütülmüştür. Çalışmaya hastanede çalışan tüm hekim dışı sağlık personelinin ve temizlik işçilerinin katılması planlanmış ve örnek seçilmeden evrenin tamamına ulaşılmaya çalışılmıştır. Hastanede çalışan  hemşire ve ebelerin %73’üne, teknik (teknisyen, tekniker, laboratuvar personeli vb) sağlık personelinin %28’ine, temizlik personelinin de %56’sına ulaşılmıştır.

Veriler, katılımcılarım son 5 yılda delici-kesici aletle yaralanma sıklığı ve yaralanmayla ilişkili olabilecek özellikleri sorgulayan bir anket formu ile toplanmıştır. Çalışanların iş yükünü değerlendirmek için ülkemizde geçerlilik güvenilirliği yapılmış olan İsveç İş Stresi ölçeğinin, iş yükü alt ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın bağımlı değişkeni son 5 yılda delici-kesici aletle yaralanma durumudur. Bağımsız değişkenler yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, meslek, meslekte çalışma süresi, haftalık çalışma süresi, vardiya düzeni, iş yükü, uyku düzeni, yaralanmadan korunma ve yaralanma sonrası prosedürle ilgili eğitim alma durumudur.

Veriler SPSS 20.0 programında, Ki-kare testi kullanılarak analiz edilmiştir. İstatistiksel anlamlılık düzeyi 0,05 olarak kabul edilmiştir. Etik Kurul onayı Bahçeşehir Üniversitesi Klinik Araştırmalar Etik Kurulu'ndan alınmıştır (Karar no: 2018-08/08).

Bulgular: Çalışmaya toplam 237 kişi katılmıştır. %75,5’i kadın olan katılımcıların yaş ortalaması 28,9±9,9, ortancası 26’dır. Katılımcıların %43,6’sı lise, %28,3’sı üniversite, %16,9 ise ilkokul mezunudur. %57,9’u bekar olduğunu bildirmiştir. Çoğunluğunun meslekte çalışma süresi (%58,2) 5 yılın altındadır.  Haftalık çalışma süresi ortalama 51,8 ±5,7’dir. %47,2’si sürekli gündüz, %42,5’i değişen vardiyalarla, %5,2’si sürekli gece ve %5,1’i sürekli ara (12:00-24:00) vardiyada çalışmaktadır. Çalışanların %35,5’i günlük 6 saatin altında uyuduğunu,  %35’i yeterince uyumadığını bildirmiştir.

Katılımcıların %28,7’si son 5 yıl içinde delici-kesici alet ile yaralanmıştır ve bunların  %19,7’si iki ve üzeri yaralanmadır. Yaralanma sıklığı hemşire-ebelerde %35,0, teknik sağlık personelinde %25,9, temizlik personelinde %17,8’dir. Yaralanma sıklığı ile cinsiyet, eğitim durumu, meslekte çalışma süresi, vardiya düzeni, uyku düzeni, iş yükü ölçeği skoru ve  yaralanmadan korunma ve yaralanma sonrası prosedürle ilgili eğitim alma durumu arasında istatistiksel anlamlı ilişki saptanmamıştır.

Yaralanma sıklığı bekar ve boşanmış/eşi ölmüş olanlarda  evli olanlara  göre daha fazladır (Sırasıyla %66, %16, p=0,014). Yaralanma sıklığı, yaşı 26’nın altında olanlarda %35 iken, 26 ve üzeri yaşta %20,3’dür (p= 0,010, OR=2,11, %95 GA 1,18-3,76). Yaralanma sıklığı, haftalık 60 saatten az çalışanlarda %24,1, 60 saat ve üzeri süreyle çalışanlarda %41,9’dur (p= 0,018; OR= 2,26; %95 GA= 1,13-4,51).

Sonuç ve Öneriler: Bu çalışmada iş yükü ile delici-kesici alet yaralanması sıklığı arasında ilişki saptanmamıştır. Ancak haftalık çalışma süresi arttıkça yaralanma sıklığının da arttığı görülmüştür. Son 5 yıllık yaralanma sorgulandığı için hafıza faktörü çalışmanın önemli bir sınırlılığıdır. Ülkemizde sağlık çalışanlarında delici kesici alet yaralanması ile iş yükü ilişkisini inceleyen daha ileri araştırmalara ihtiyaç vardır.

Anahtar kelimeler: Delici-kesici alet, yaralanma, iş yükü