Giriş ve Amaç: Sağlık okuryazarlığı(SOY), sağlığın geliştirilmesi fikri çerçevesinde 1980’li yılların sonlarına doğru tanımlanmış bir kavramdır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ), sağlık okuryazarlığını; bireylerin iyi sağlık hallerinin sürdürülmesi ve geliştirilmesi amacıyla sağlıkla ilgili bilgiye ulaşmaları, anlamaları ve kullanmaları için gerekli olan bilişsel ve sosyal beceri kapasitesi olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmada Tıp Fakültesi Pediatri Hastanesi Polikliniklerine başvuran hasta yakınlarının SOY düzeylerinin saptanması ve çeşitli sosyodemografik etmenler ile ilişkisinin açıklanması amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Hasta yakınlarının SOY düzeyini saptamak ve bunun farklı etmenlerle ilişkisini açıklamak amacıyla uygulanan tanımlayıcı bir çalışmadır. Şubat-Mart 2019 tarihlerinde 209 kişiye yüz yüze görüşme yöntemiyle TSOY-32 ölçeği ve araştırmacılar tarafından hazırlanmış 19 soruluk anket formları uygulandı. Araştırmanın evreni, pediatri polikliniklerine günlük başvuruların saptanması ve çalışma süresine(2 ay) göre yaklaşık hasta sayısının hesaplanmasıyla belirlenmiştir. İki nicel değişken(SOY ölçek puanı ve tanıdan itibaren geçen süre) arasında 0.742’lik korelasyon elde etmek için, 0.05’lik anlamlılık düzeyinde, 0.80 güç ile Pearson Korelasyon Katsayısı kullanarak örneklem hesabı yapılarak 50 kişilik örneklem çalışma için yeterli bulunmuştur. Çalışma için Tıp Fakültesi Mezuniyet Öncesi Öğrenci Araştırmaları Etik Değerlendirme Kurulu’ndan etik izin alınmıştır. Sağlık okuryazarlığını saptamak için Türkiye Sağlık Okuryazarlık Testi-32(TSOY-32) kullanılmıştır. Ölçeğin genel iç tutarlık (Cronbach Alfa) katsayısı 0.927’dir(>0.80). Değerlendirmede (0-25) puan yetersiz, (>25-33) sorunlu-sınırlı, (>33-42) yeterli, (>42-50) mükemmel SOY düzeyi olarak kabul edilmiştir. Araştırmanın bağımlı değişkeni TSOY-32 puanı; bağımsız değişkenleri cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, hastaya tanı konulma zamanı, sağlık çalışanı olan yakın akraba bulunması, ailede kronik hastalık varlığı ve sağlıkla ilgili bilgi alınan kaynaktır. Veriler SPSS 22 ile değerlendirilmiştir. İstatistiksel karşılaştırmalar Mann Whitney U ile yapılmıştır. % 95 güven düzeyinde p<0.05 anlamlı kabul edilmiştir.

Bulgular: Çalışmaya katılanların 126’sı anne(%63), 68’i baba(%34), 4’ü sürekli bakım verendir(%2). Grubun %40(80 kişi)’ı lise mezunudur ve 2’si(%1) sadece okuryazardır. SOY indeks sonuçlarına göre 32’si yetersiz(%16), 85’i kısıtlı(%42,5), 59’u yeterli(%29,5) ve 24’ü mükemmel(%12) SOY düzeyindedir. Sağlık okuryazarlığı düzeyi ile cinsiyet, eğitim durumu, hastaya tanı konulmasının üzerinden geçen süre, hastalıklar ile ilgili bilgi kaynağı seçimi ve diğer bağımsız değişkenler arasında anlamlı ilişki saptanamamıştır.

Sonuç ve Öneriler: Yetersiz SOY düzeyi olanlar çoğunluğu(%58,5) oluşturmaktadır Tek başına eğitim düzeyi, sağlıkla ilgili doğru bilgi edinme kaynaklarını seçmek, sağlığı geliştirmek, hastalıktan korunmak ve doğru hizmet birimine başvurmak için yeterli olmayabilir. Pediatrik hasta yakınlarının SOY düzeyinin, cinsiyet ve çocukların hastalık süresi ile ilişkili olmadığı görülmektedir. Bireysel ve toplumsal olumsuz sağlık sorunlarını önlemek için sağlık okuryazarlığının geliştirilmesinde sağlık hizmeti sunucularının dışında bütün topluma görevler düşmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sağlık okuryazarlığı, SOY, pediatrik hasta yakınları, tanı süresi