Giriş ve Amaç: Çocukluk çağı obezitesi 21. yüzyılın en önemli halk sağlığı sorunlarından biridir.  Ekran kullanımı ve ekranda sunulanların içeriği; çocukların yeme ve fiziksel aktivite davranışlarına etki etme potansiyeline sahiptir. Bu çalışmada Türkiye’deki çocuk kanallarında yayınlanan çizgi filmlerde obezite ile ilgili davranış ve tutumların yaygınlığını belirlemek amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel nitelikli bu araştırmada Türksat üzerinden ücretsiz yayın yapan tüm çocuk kanalları değerlendirildi. 5 adet kanalda toplam 110 çizgi film serisi yayınlanmaktadır. Her çizgi film serisi bir küme olarak, her çizgi film serisinin bir bölümü araştırma birimi olarak kabul edilmiştir. Her kanaldan 6 çizgi film serisi kura yöntemiyle seçilerek, toplam 30 çizgi film çalışmaya alındı. Her çizgi filmden yedişer bölüm rastgele seçildi, böylece toplam 210 bölüm araştırmacılar tarafından izlenmiştir. Çizgi filmler, Amerikan Pediatri Akademisi’nin aileler için hazırladığı, Çocukluk Çağı Obezitesini Tedavi Etme ve Önleme Kanıta Dayalı Rehberinden yararlanılarak araştırmacılar tarafından hazırlanan bir kontrol listesi kullanılarak değerlendirildi. Bölümler iki araştırmacı tarafından izlendi ve gözlemciler arası tutarlılığı değerlendirmek için kappa analizi yapıldı. Verilerin istatiksel analizinde Pearson ki kare ve Kruskal Wallis testleri kullanılmıştır.

Bulgular: Çizgi filmlerin %26.2’sinde sebze meyve, %3.8’inde yüksek kalsiyum içeren besin, %3.3’unde yüksek lif içeren besin, %2.4’ünde süt mevcuttu. Sebze ve meyve görseli TRT Çocuk’ta önemli derece fazla bulunmuştur. Filmlerin %10.5’inde fastfood, %12.9’unda şekerle tatlandırılmış meşrubat, %1’inde ekran karşısında yemek yeme mevcuttu. Ekranda yer alan fastfood görseli Cartoon Network’te (%28.6) önemli oranda fazladır.

Çizgi filmlerin; %14.4’ünde bilgisayar/telefon/tablet, %4.8’inde video oyunu, %3.3’unde televizyon mevcuttu. Bilgisayar/telefon/tablet MinikaGO’da (%31), video oyunu (%16.7) ve televizyon Cartoon Network’te (%11.9) önemli oranda yüksektir.

Çizgi filmlerin %6.7’sinde arkadaş ile yemek yeme, %5.7’sinde yalnız yemek yeme, %3.3’unde aileyle birlikte yemek yeme mevcuttu. Yalnız yemek yeme TRT Çocuk’ta (%23.8) yüksektir.

Çizgi filmlerde yapılan aktiviteler değerlendirildiğinde; kilo vermek, sağlıklı olmak, oyun oynarken yapılan ve sosyalleşmek için yapılan aktivitelerden oluşan sağlıklı fiziksel aktivite görüntüleri açısından kanallar arasında fark bulunmamıştır.

Sebze ve meyve, süt, yüksek kalsiyumlu besin, yüksek lifli besin ve sağlıklı atıştırmalığı içeren sağlıklı yeme davranışı; TRT Çocuk’ta istatistiksel açıdan önemli derecede fazla bulunmuştur. Şekerle tatlandırılmış meşrubat, büyük porsiyon yemek, ekran karşısında yemek, fastfood ve sağlıksız atıştırmalığı içeren obezojenik yeme davranışı; Cartoon Network’te TRT Çocuk ve Minika Çocuk’a göre yüksektir.

Sonuç ve Öneriler: Çocukların gündüz kuşaklarını izledikleri kanallarda obeziteye yol açabilecek içeriklerin yaygınlığının yanı sıra sağlıklı gıdalara ve egzersize yönelik verilen negatif mesajlar dikkat çekmektedir. Bu içerikler çocukların yeme davranışlarını ve fiziksel aktivitelerini, dolayısıyla sağlıklarını etkileyebileceğinden kritik öneme sahiptir. Çocukların izledikleri kanallar ebeveynler ve RTÜK tarafından değerlendirilmeli, gerekli önlemler alınmalıdır.

Anahtar kelimeler: Çizgi film, Obezite, Çocuk sağlığı