Last modified: 2019-10-02
Abstract
"Sağlığı geliştirme, 1986 yılında Ottawa Bildirgesi’nde “insanların sağlıklarını kontrol etmelerini ve sağlıklarını iyileştirmelerini sağlama süreci” olarak tanımlanmıştır. Sağlığı geliştirme girişimleri güçlendirici, katılımcı, bütünsel, sektörler arası, adil, sürdürülebilir ve çok stratejili olmalıdır. Sağlığı geliştirme müdahale/programlarında değerlendirme, müdahale/program ile ilgili temel soruları (katılım, çoklu yöntemler, kapasite geliştirme ve uygunluk) cevaplamak ve müdahale/program hakkında kararlar almak için bilgilerin sistemik olarak toplanmasıdır. Müdahale/Program değerlendirme türleri biçimlendirici değerlendirme, süreç değerlendirme, etki değerlendirmesi ve sonuç değerlendirmesidir. İyi tasarlanmış bir değerlendirme çerçevesi, bir programın amaç ve hedeflerinin anlaşılmasını arttırır, sonuçların tanımlanmasını kolaylaştırır ve program geliştirme sırasında bir planlama aracı olarak kullanılabilir. Program değerlendirmeyi kim yapmalı sorusu da tasarım aşamasında düşünülüp cevaplanması gereken en temel sorulardan biridir. Yürütülen programı en iyi ortaya koyacak çalışmayı yapmak için yine değerlendirme çeşitlerinden en uygun olanı seçmek birincil önceliklerdendir. Program değerlendirmeye, çalışmayı kimin yapacağı, ne için ve nerede yapılacağı, hangi paydaşlarla çalışılacağı, ne amaçla yapılacağı gibi birçok soru ve cevap düşünülerek başlanmalıdır. Bu gözden geçirme çalışmasında literatürde sağlığın geliştirilmesi müdahale/programlarında yaygın olarak kullanılan değerlendirme çerçevelerinin; Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi(CDC)’nin oluşturduğu değerlendirme model, RE-AIM (Reach, efficacy, adoption, implementation and maintenance) ve CIPP (Context, Input, Process and Product - Bağlam, Girdi, Süreç ve Hizmet) modelinin tanıtılması ve program değerlendirme çeşitlerinin kısaca açıklanması amaçlanmıştır."
Anahtar Kelimeler: Sağlığı Geliştirme, Program Değerlendirme, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi(CDC)’nin Oluşturduğu Değerlendirme Modeli, RE-AIM modeli, CIPP modeli.
Yazılan ulusal kitaplar veya kitaplarda bölümler :
“Toplum Sağlığı Merkezi Çalışanlarına Yönelik Sağlığın Geliştirilmesi Eğitimi Rehberi” T.C.Sağlık Bakanlığı, 2011., (ISBN:978-975-590-363-7)
Ulusal hakemli dergilerde yayımlanan makaleler :
Çöl, M., Çalışkan, D., Canat, S., “SCL 90.R Tarama Testinin Bir Lise ve Yüksekokuldaki Sonuçları”, T.C. S.B. Ankara Numune Hastanesi Tıp Dergisi, 34(1), 65-68, (1994).
Ocaktan, E., Özdemir, O., Çalışkan, D., Özyurda, F., Çöl, M., Tümay, E., “Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı'nda Yürütülmekte Olan Aile Planlaması Danışmanlığı ve Rahim İçi Araç Uygulama Kurslarının Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, 56(3), 141-146, (2003).
İdil, A., Çalışkan, D., Erdoğan, G., Erdoğan, M., Tunçbilek, A., Başkal, N., Işık, A., Çorapçıoğlu, D., Keklik, A., “Abidinpaşa Sağlık Grup Başkanlığı Bölgesinde Diabetik Retinopati Taraması I. Ara Rapor Sonuçları”, MN Oftalmoloji, 8(3), 282-286, (2001). *Ayrıca bu makalenin esas alındığı araştırma raporu Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Sağlık Bilimleri Araştırma Grubu tarafından basılmıştır Mayıs-2001, Ankara.
Yazılan ulusal/uluslararası kitaplar veya kitaplardaki bölümler:
Yazılan ulusal/uluslararası kitaplar:
The Epidemiology of Measles in Europe: The analysis of country Turkey (2017)., Baki Seher,OCAKTAN MİNE ESİN,YOZGATLIGİL CEYLAN,ÇALIŞKAN DENİZ,PİYAL BİRGÜL,AKDUR RECEP, Lambert Academic Publishing, Editör:Deniz Çalışkan, Basım sayısı:1, İngilizce(Bilimsel Kitap), (Yayın No: 3857346)
Uluslararası hakemli dergilerde yayımlanan makaleler:
ÇALIŞKAN DENİZ, PİYAL BİRGÜL,AKDUR RECEP,OCAKTAN MİNE ESİN,YOZGATLIGİL CEYLAN (2016). An analysis of the incidence of measles in Turkey since 1960. Turk J Med Sci, 23(46), 1101-1107., Doi: 10.3906/sag-1503-62 (Yayın No: 3223053)