Giriş ve amaç: Hayatlarının üçte birini oluşturan menapoz ve sonrası dönemde kadınlar yaşam kalitelerini olumsuz etkileyen çeşitli fizyolojik, psikolojik, genitoüriner sorunlar yaşamaktadırlar.  Bu araştırmanın amacı Rize 3 No’lu Aile Sağlığı Merkezine başvuran (ASM) 45-65 yaş arası kadınlarda sağlıkla ilgili yaşam kalitesi ve ilişkili faktörleri saptamaktır.

Gereç ve yöntem: Kesitsel tipteki araştırmanın evrenini Rize 3 No’lu ASM'ye kayıtlı 45-65 yaş arası kadınlar oluşturmaktadır. Örneklem büyüklüğü %95 Güven Aralığı, %50 prevalans, %5 sapma ile 384 olarak hesaplanmış, 308 gönüllünün katılımıyla, örneklemin %80.2’sine ulaşılmıştır. Katılımcılara Temmuz-Eylül 2019 tarihleri arasında, ASM’de haftada üç gün, 10.00-12.00 saatleri arasında dokuz alt alan ve 36 sorudan oluşan dörtlü likert tipinde “Kadın Sağlığı Anketi”  kadın araştırmacılar tarafından yüzyüze uygulanmıştır. Ölçeğin cronbach’s alfa katsayısı Çetinay ve arkadaşları tarafından 0.837 bulunmuştur. Ölçek puanları semptom olanlar ve olmayanlar şeklinde sınıflandırılarak bireysel değişkenlerle ilişkisi incelenmiştir. Veriler SPSS 19 programıyla değerlendirilmiş, analizlerde Ki-kare testi kullanılmıştır. Araştırma için Sağlık Müdürlüğü izni ve üniversiteden etik kurul (2019/52 tarih ve sayılı) onayı alınmıştır.

Bulgular: Katılımcıların yaş ortalaması 54.1±0.3 yıldı, %84.4’ü evli, %13.0’ı dul/boşanmış, %2.6’sı bekardı. Kadınların %13.3’ü halen düzenli adet görmekte, %15.9’u adet düzensizliği yaşamakta, %70.8’i postmenapozal dönemde idi. En çok semptom bildirilen alanlar sırayla; Somatik (%88.0), kendini çekici hissetme (%72.7), uyku (%62.7), anksiyete (%58.4), hafıza (%57.8) ve vasomotor (%57.5) alanlardı.  Kadınların %47.7’si cinsel aktiviteye olan ilgisini kaybettiğini,%28.2’si cinsel olarak aktif olmadığını, cinsel olarak aktif kadınların %69.2’si cinsel yaşamlarından memnun olmadığını belirtti. Hiç canlı doğum yapmamış kadınlarda kendini çekici bulma ile ilgili semptomlar anlamlı olarak düşük saptandı (p<0.05). Somatik yakınmalar adet düzensizliği olan kadınlarda (%93.9), vazomotor ve uyku ile ilgili semptomlar postmenapozal dönemdeki kadınlarda (sırayla %62.8 ve %67.4) anlamlı olarak yüksek saptandı (p<0.05). Ortaokul ve üzerinde eğitim görmüş kadınlarda somatik (%74.7), hafıza (%44.8), vazomotor (%49.4) ve uykuyla ilişkili semptomlar (%51.7) anlamlı olarak daha düşük düzeyde saptandı (p<0.05). Kadınların %60.5’i obezdi, %76.9’unda en az bir kronik hastalık mevcuttu. Vazomotor semptomlar obezlerde (%64.1) ve kronik hastalığı olanlarda (%61.6) anlamlı olarak yüksek bulundu (p<0.05). Her gün sigara içen kadınlarda anksiyete (%68.1) semptomları hiç içmeyenlere (%52.5) kıyasla anlamlı olarak yüksekti (p<0.05). Sağlıklı beslendiğini belirten kadınlarda somatik (%84.2), uyku (%52.7) ve anksiyete (%50.9) semptomları sağlıklı beslenmeyenlere göre anlamlı olarak düşük saptandı (p<0.05). Çoğunlukla kadın doğum uzmanı olmak üzere, kadınların %38.0’ı menapozal sorunları için bir sağlık kuruluşuna başvurduğunu, %2.3’ü halen hormon replasman tedavisi gördüğünü, %4.2’si ada çayı başta olmak üzere bitkisel çaylar kullandığını belirtti. Kadınların %20.1’i menapozal sorunlarla ilgili ülkede yeterli hizmet sunulmadığı görüşünde idi.

Sonuç ve öneriler: Rize’de 3 No’lu ASM’ye başvuran orta yaş grubu kadınlarda fizyolojik dönemle ilgili fiziksel ve ruhsal semptomların yaygın olduğu saptanmış, bu nedenle sağlıkla ilgili yaşam kaliteleri düşük olarak değerlendirilmiştir. Sağlıkla ilgili yaşam kalitesini artırmak amacıyla önemli bir nüfus oluşturan orta yaş kadınlara yönelik olarak birinci basamakta semptomlar yönünden değerlendirme, danışmanlık ve eğitim hizmetlerinin sunulması önerilmiştir.

Anahtar kelimeler: Kadın sağlığı anketi, menapoz, orta yaş, fiziksel semptomlar, psikolojik semptomlar