Giriş ve Amaç

Kafein günlük yaşamda en yaygın tüketilen farmakolojik ajandır. Bu araştırma bir tıp fakültesi dönem altı öğrencilerinde kafein tüketim sıklığını, miktarını, kafein tüketiminin yol açtığı sağlık sorunlarını belirlemek, kafein tüketimi ile bazı sosyo-demografik özellikler (cinsiyet, yaş, yaşadığı yer vb.) arasındaki ilişkiyi değerlendirmek amacıyla yapılmıştır.

Gereç ve Yöntem

Kesitsel tipteki bu araştırma için gerekli araştırma ve etik izinleri alınmıştır. Katılımcıların aydınlatılmış onamlarının alınması sonrasında 32 soruluk veri toplama formu uygulanmıştır. Araştırma evrenini 460 tıp fakültesi dönem altı öğrencisi oluşturmaktadır. Evrenin %83,4’üne ulaşılmış, ulaşılan öğrencilerin 5’i çalışmaya katılmayı kabul etmemiştir. SPSS 23 programı kullanılarak yapılan analizde; yüzde dağılımları çalışmaya katılmayı kabul eden 379 kişi üzerinden hesaplanmış; değişkenler arasındaki ilişkiler Ki-kare, Mann-Whitney U ve Kruskal Wallis testleriyle değerlendirilmiştir.

Bulgular

Katılımcıların %50,7’si erkektir. Katılımcıların %91,0’ı kafeinli ürün tüketmektedir. Kadınlar erkeklerden daha fazla kafeinli ürün tüketmektedir (sırasıyla %94,7 ve %87,5; p:0,015). Katılımcıların %39,3’ü ≥1 kupa/gün hazır kahve, %36,4’ü >0,5 fincan/gün Türk kahvesi, %30,6’sı ≥0,5 kupa/gün filtre kahve, %14,5’i ≥1 kupa/gün latte veya cappuccino, %5,8’i ≥1 kupa/gün espresso tüketmektedir. Katılımcıların %45,1’i en az 2 çay bardağı/gün siyah çay, %11,6’sı ≥1 çay bardağı/gün yeşil çay, %4’ü ≥1 kutu/gün enerji içeceği, %28,5’i ≥0,5 kutu/gün kola içtiği belirlenmiştir. Kadınlar erkeklerden daha fazla Türk kahvesi (sırasıyla %46,9 ve %35,1; p=0,026), daha fazla yeşil çay (sırasıyla %19,2 ve %7,7; p=0,002) tüketmektedir. Erkekler ise kadınlardan daha fazla kola (sırasıyla %47,0 ve %17,5; p<0,01) ve enerji içeceği (sırasıyla %8,9 ve %1,1; p=0,001) tüketmektedir. Evde/ yurtta arkadaşları ile kalan katılımcılar, ailesi ile kalan katılımcılar ve evde/ yurtta yalnız kalan katılımcılara kıyasla daha fazla kafeinli ürün tüketmektedir (sırasıyla %95,5; 89,7 ve %83,6; p=0,012). Arkadaşlarıyla veya ailesiyle beraber yaşayanların yalnız yaşayan katılımcılara göre daha fazla kafein tükettikleri görülmüştür (p=0,037).

Ailesinin gelir durumu daha iyi olan katılımcıların daha fazla miktarda kafein tükettiği saptanmıştır (p=0,008). İntörnlük süresi ile katılımcıların kafeinli ürün tüketim miktarları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki bulunmamıştır (p=0,26).

Katılımcılara kafein hakkında bilgilerden oluşan, ortanca değeri yedi puan olan sorular yöneltilmiştir. Katılımcıların %45,2’si sekiz ve daha yüksek puan almıştır.

Kafein tüketim miktarı 250 mg ve altı olan katılımcıların karşılaştıkları ortalama yan etki sayısı 3,69±3,40 iken, 250 mg’dan fazla olan katılımcıların karşılaştıkları ortalama yan etki sayısı 4,44±2,96’dır (p=0,004). Kadınların yaşadıkları ortalama yan etki sayısı 3,89±2,81 iken erkeklerin yaşadıkları ortalama yan etki sayısı 4,23±3,57’dir (p=0,83).

Sonuç

Kafein ve olası etkileri konusunda tıp fakültesi öğrencilerinin bilgilendirilmesi, sağlık üzerinde olumsuz etkisi olmayan sağlıklı içecekleri tüketmeleri için teşvik edilmeleri gerekmektedir.

Anahtar kelimeler: Halk sağlığı, kafein tüketimi, tıp fakültesi