Giriş ve Amaç: Aile hekimleri, ülkemizdeki birinci basamak tedavi hizmetlerinin sunumunda önemli bir role sahiptir. Sağlık sisteminin, erişim açısından topluma en yakın ve en ulaşılabilir konumunda yer alan aile hekimleri, muayene için başvuran bireylere gerekli inceleme ve tetkiklerden sonra farklı tıp branşlarını ilgilendiren tanılar koymaktadırlar. Bu çalışmada, İstanbul’da görev yapan aile hekimlerinin yazdığı reçeteler arasında tanı hanesinde semptom bulunanların incelenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Kesitsel, tanımlayıcı türde olan bu araştırmada, İstanbul’da 2016 yılında hizmet veren aile hekimleri arasından sistematik örneklemeyle seçilen 1431 aile hekimliği birimi tarafından yazılan tek tanılı reçeteler arasında yılda en az 10.000 defa yazılan tanılar arasında yer alan ve semptom ifade eden tanılar olan ‘’K30-Dispepsi’’, ‘’M54-Dorsalji’’, ‘’R05-Öksürük’’, ‘’R11-Bulantı ve kusma’’, ‘’R42-Baş dönmesi (Vertigo)’’, ‘’R51 Baş ağrısı’’ ve ’R52-Ağrı, başka yerde sınıflanmamış’’ tanılarını içeren toplam 150.912 reçete tanımlayıcı özelliklerine göre incelendi. Kategorik veriler için sayı ve yüzde hesaplandı. Araştırma için etik kurul izni alındı.

Bulgular: Hastaların yaş ortalaması 43,2±23,0 olup reçetelerin %59,4’ü kadınlara yazılmıştır. Reçete başına düşen ilaç sayısı 2,16±1,44, reçete başına düşen kutu sayısı 3,69±5,16 ve reçete başına düşen ilaç maliyeti 47,26±142,30 TL’dir. Tek tanılı reçeteler arasında en sık yazılan ilk 3 semptom tanısı sırasıyla 46.980 (%1,6) dorsalji, 23.339 (%0,8) ağrı ve 21.110 (%0,7) dispepsi olarak belirlendi. Bu reçetelerde yazılan ilaçların ATC-5 düzeyinde reçetelerde yer alma sıklıklarına baktığımızda dispepsi reçetelerinde %15,3 ile “Multienzimler (Lipaz, Proteaz vb.) (A09AA02)’’, dorsalji reçetelerinde %34,4 ile ‘Diklofenak (M01AB05)’’, öksürük reçetelerinde %31,4 ile ‘’ diğer soğuk algınlığı kombinasyonları (R05X)’’, bulantı ve kusma reçetelerinde %41,5 ile ‘’Metoklopramid (A03FA01)’’, vertigo reçetelerinde %68,4 ile ‘’ Betahistin (N07CA01)’’, baş ağrısı reçetelerinde %22,7 ile ‘’ Parasetamol (N02BE01)’’ ve ağrı reçetelerinde ise %19,8 ile ‘’Diklofenak (M01AB05)’’ yazılmıştır. Bu tanılara ait reçetelerin toplam maliyetleri ise dispepsi: 1.594.902,99 TL, dorsalji: 1.754.154,97 TL, öksürük: 738.243,11 TL, bulantı ve kusma: 387.388,74 TL, vertigo: 1.148.150,06 TL, baş ağrısı: 637.630,27 TL ve ağrı: 871.306,79 TL’dir.

Sonuç ve Öneriler: Birinci basamakta en sık yazılan ilk 7 semptom tanısını içeren reçeteler, tüm tek tanılı reçetelerin %5,1’ini ve toplam maliyetin ise %3,6’sını oluşturmaktadır. Hastaların sahip olduğu semptomlara neden olan faktörler tespit edilip ortadan kaldırılmadıkça, sadece semptoma yönelik uygulanan tedavi ve işlemlerin büyük çoğunluğu geçici etki göstermektedir. Bir süre sonra tekrarlayacak olan bu semptomların tedavisi için harcanacak emek ve kaynak sağlık sistemine ciddi yükler getirmektedir. Bunun önüne geçilmesi için sağlık sorunlarının nedenlerine yönelik çalışmalar yapılması gerekmektedir.

Anahtar kelimeler: birinci basamak, aile hekimi, reçete, semptom, maliyet