Giriş ve Amaç: Maden kazaları ve buna bağlı gelişen yaralanmalar, yüksek fatalite hızları ve önlenebilir olma özellikleri nedeniyle iş sağlığı ve güvenliğinin önemli konularından birisidir.

Bu çalışmada son beş yıl içinde literatürde yer alan maden kazlarının önlenmesine yönelik müdahalelerin içeriklerine göre taranması ve son beş yıldaki literatüre göre sık uygulanan müdahalelerin türlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

Gereç ve Yöntem: Tanımlayıcı türdeki bu retrospektif çalışma 2015-2019 yılları arasında “PubMed” ve “Web of Science (WoS)” veri tabanlarında maden kazaları ve önleme yöntemleri ile ilgili anahtar kelimelerin “((mine) OR (mining) OR (mining engineer)) AND ((accident) OR (work accident) OR (occupational accident)) AND ((prevention) OR (prevent) OR (preventing))” şeklindeki sistematikle taranması sonucunda erişilen orijinal araştırma makalelerinin değerlendirilmesi ile gerçekleştirilmiştir. Taramalar 31.08.2019 tarihinde gerçekleştirilmiştir.

İlk tarama sonucunda PubMed veri tabanından 110, WoS veri tabanından 466 olmak üzere toplam 576 çalışmaya erişilmiştir. 34 çalışma birbirinin aynı olduğu için, 47 çalışma kitap ve 75 çalışma kitap bölümü olduğu için dışarıda bırakılmıştır. Geriye kalan 420 araştırma makalesinin değerlendirmesinin sonucunda maden kazalarının önlenmesine ilişkin bir yöntemin değerlendirmesinin ve sonuçlarının paylaşılmadığı makaleler dışarıda bırakıldığında 45 orijinal araştırma makalesi çalışmaya dahil edilmiştir.

Veriler sadece bilimsel literatür taramasından elde edildiğinden araştırma için etik kurul onayına gerek duyulmamaktadır.

Elde edilen verilerin sunulmasında sayı ve yüzde dağılımları kullanılmıştır.

Bulgular:

Değerlendirilen makaleler arasında uygulanıp başarılı bulunduğu saptanan maden kazalarını önlemeye yönelik müdahaleler arasında 14 taneyle en sık çalışanlar arasında güvenlik kültürünün artırılmasına yönelik çalışmaların olduğu (%31,1) belirlenmiştir. İkinci sırada 12 araştırmayla risk yönetimi müdahaleleri (%26,7) gelmekte ve bunu sırasıyla; teknolojik iyileştirmeler (7, %15,6), otomatik araç durdurma sistemleri (4, %8,9) ve yeni yönetim modelleri (3, %6,7) izlemektedir.

Sonuç ve Öneriler: Maden kazaları birçok faktöre başlı ortaya gelebildiğinden ve işin türüne göre çeşitlilik gösterdiğinden, bir önleme yönteminin literatürde sıkça yer alması, o yöntemin çok etkili olduğu anlamına gelmemektedir. Çalışmamızda ortaya çıkan sonuçlara göre çalışanların güvenlik kültürünün artırılması ve risk yönetimine yönelik müdahalelerin literatürde en sık yer alan uygulamalar olması, uygulaması göreceli olarak daha kolay ve düşük maliyetli yöntemler olmalarına bağlı olabilir. Bu çalışma uluslararası literatürde maden kazlarının önlenmesine yönelik güncel yöntemlerin belirlenmesini ve araştırmacılara sunulmasını sağlayarak literatürde bu yöndeki bir boşluğu doldurmaktadır.

Anahtar kelimeler: maden kazaları, iş kazası, önleme, literatür taraması